Een zorgverlener kan niet zomaar een lopende behandelingsovereenkomst met een bestaande cliënt/patiënt beëindigen, of weigeren een behandelingsovereenkomst te starten.
Op 1 februari 2021 publiceerde de KNMG over dit onderwerp de nieuwe versie van de richtlijn ‘Niet-aangaan of beëindiging van de geneeskundige behandelingsovereenkomst‘.
Behandelingsovereenkomst
Bij de start van zorgverlening ontstaat er juridisch gezien een overeenkomst. De zorgverlener biedt geneeskundige zorg, de cliënt of patiënt is opdrachtgever. Deze overeenkomst roept allerlei rechten en plichten in het leven. De belangrijkste daarvan is dat de zorgverlener ‘goede zorg’ moet leveren.
Beëindigen behandelingsovereenkomst
Anders dan bij haast alle andere overeenkomsten kan één van deze partijen, de zorgverlener, de overeenkomst niet zomaar opzeggen. De patiënt is daarvoor in het algemeen te veel van de zorg afhankelijk, zo redeneerde onze wetgever. De arts moet daarom voldoende reden hebben om zich aan die verplichting te kunnen onttrekken. De patiënt of cliënt kan overigens wel gemakkelijk tot beëindiging van de behandelingsovereenkomst overgaan, ook zonder reden en per direct.
Richtlijn op meerdere aspecten gewijzigd
In hoofdlijnen is in de nieuwe richtlijn (2021) de eerdere versie (uit 2005) nog goed te herkennen. Anders dan opmaak, verbeterde leesbaarheid en de aanvullende voorbeelden zijn ook meerdere inhoudelijke wijzigingen opgenomen. Veel daarvan is echter op basis van de jurisprudentie van de afgelopen tijd gesneden koek. Zo lijkt meer ruimte om het aangaan van een behandelingsovereenkomst te weigeren op persoonlijke gronden (voorbeeld: gevoelens voor de patiënt). Aan gronden voor beëindiging zijn nu ook expliciet de gewijzigde hulpvraag (die de expertise van de arts te buiten gaat), en het ernstige conflict tussen partijen toegevoegd. Opvallend is ook de vermelding dat een beëindigingsbesluit eerst mondeling met de patiënt dient te worden besproken; alleszins begrijpelijk, nu ook in de richtlijn vastgelegd.
Richtlijn en de concrete casus
In de nieuwe versie is het verder prettig te zien dat er meer praktische voorbeelden zijn gegeven om zorgverleners houvast te bieden. In concrete gevallen van een aanstaande weigering of beëindiging raad ik echter iedere zorgverlener aan er eens met een collega of juridisch expert over te sparren. Houd verder in het achterhoofd dat niet alleen het besluit óf tot weigering/beëindiging over te gaan ingewikkeld kan zijn, maar dat ook de aanloop ernaartoe dient (zeer) zorgvuldig te gebeuren.
