Stop de Oorlog; respecteer soevereiniteit, democratie, rechtstaat en bovenal: humaniteit!
In de momenteel veelbesproken Oekraïense stad Lviv, studeerde zo’n honderd jaar geleden de toen nog jonge Raphael Lemkin Linguïstiek. Toen hij op de hoogte raakte van de massale moord van Armeniërs door de Turken, stapte hij over naar een rechtenstudie.
Lemkin promoveerde in 1929 en groeide uit tot een vooraanstaand strafjurist in de Poolse hoofdstad Warschau, waar hij Officier van Justitie was en doceerde aan de Universiteit. In 1933 bepleitte hij voor het eerst de internationale strafbaarstelling van georganiseerde moorden op bevolkingsgroepen. Aanleiding waren moorden in Irak van andersdenkende Assyriërs.
In 1939 vluchtte hij voor de Duitsers naar – uiteindelijk – Amerika. Hij werd aangesteld als docent aan de universiteit van North Carolina en publiceerde in 1944 zijn bekendste werk Axis rule in occupied Europe. Daarin introduceerde hij het toen nieuwe begrip ‘Genocide’, een door hem bedacht samenvoegsel uit ‘Genos’ (Grieks: volk) en ‘caedere’ (Latijn: doden). Aldus betitelde hij het systematische en planmatige vernietigen van de Joodse bevolking en hun identiteit gedurende de Holocaust.
Na de oorlog voegde de Amerikaanse regering Lemkin toe aan de staf van de hoofdaanklager bij de Neurenberg processen tegen de kopstukken van het naziregime.
Tijdens de vredesconferentie van Parijs in 1947 bepleitte hij andermaal de internationale strafbaarstelling en vervolging van genocide. Tevergeefs. Lemkin gaf echter niet op en had het jaar daarop wel succes. Na veel lobbywerk nam de Assemblée Generale van de Verenigde Naties op 9 december 1948 unaniem het Genocideverdrag aan.
Nu – 75 jaar later – staat datzelfde Genocideverdrag centraal in een procedure voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag in een door Oekraïne aangespannen procedure tegen Rusland. Beiden hebben het verdrag geratificeerd.
De Russische propagandamachine rechtvaardigt de Russische invasie met de stelling dat Oekraïense genocide op pro-Russische inwoners tot ingrijpen van het Russische ‘bevrijdingsleger’ noopt. De Oekraïense juristen stellen daar tegenover dat het Genocidebegrip door Rusland misbruikt wordt, dat er namelijk geen enkele aanwijzing is voor genocide en dat de invasie bovendien op basis van het Genocideverdrag alleen met toestemming van de Veiligheidsraad van de VN zou zijn toegestaan.
Artikel 9 van het verdrag luidt: ‘Disputes between the Contracting Parties relating to the interpretation, application or fulfilment of the present Convention, including those relating to the responsibility of a State for genocide or for any of the other acts enumerated in article III, shall be submitted to the International Court of Justice at the request of any of the parties to the dispute.’
Oekraïne verlangt op deze basis een principiële uitspraak van het Internationale Hof over het handelen van Poetin en diens beweegredenen. Het Hof zal zich daarover de komende tijd buigen, ondanks dat Rusland niet is verschenen. Volgens deskundigen maakt Oekraïne een goede kans.
Uitspraken van het Internationaal Gerechtshof hebben groot gezag en staten zijn verplicht ze na te leven. Dat gebeurt helaas niet altijd. De verwachting is ook niet dat Poetin zich iets aan het oordeel van het Hof gelegen zal laten liggen.
Toch is het belangrijk. Een internationale juridische veroordeling draagt bij aan de versterking van de diplomatieke positie van Oekraïne en isoleert Rusland verder dan met sancties alleen. Bovendien zal een afgewogen juridisch oordeel van het Hof op basis van objectieve bewijsmiddelen misschien enig tegenwicht kunnen bieden aan propaganda en desinformatie.
De Oekraïense vader van het Genocideverdrag zou zich omdraaien in zijn graf bij de wetenschap van wat er vandaag gaande is in zijn moederland. Hopelijk kan zijn nalatenschap er een bescheiden bijdrage aan leveren dat de Internationale gemeenschap aan de oorlog in Oekraïne snel een halt toeroept.
De advocaten van ScheerSanders staan pal voor een vredelievende internationale rechtsorde, wederzijds respect en humanitair handelen. Omdat iedere steunbe- tuiging er één is, spreken ook zij zich expliciet uit tegen de oorlog.
Arjen Douma
